Veranderingen zijn niet een kwestie van het oude loslaten of gewoon op een nieuwe tijdlijn springen.
Twee weken geleden reed ik door het binnenland van Kroatië; een land dat nog altijd bol staat van de sporen van een verleden dat weliswaar achtergelaten, maar nog steeds erg voelbaar is. Hoe pijnlijk, moeilijk of beschamend soms ook, het zijn de collectieve herinneringen die hebben bijgedragen aan waar de mensen NU staan. Hun identiteit, de perspectieven die er leven, de taboes en de waarden.

In organisaties zie ik veranderingen ook nog weleens aangevlogen worden als een volledig nieuwe start. Alsof het verhaal gewoon helemaal opnieuw begint, als een onbeschreven blad. Terwijl ook in organisaties alles wat er gebeurd of ervaren is in het verleden, de organisatie precies gebracht heeft waar het nu is. Dat negeren, doet iets met mensen. Het geeft de (onbewuste) indruk dat alles wat er voorheen gebeurde voor niks is geweest. Vind je het gek dat mensen zich daardoor niet gezien, verontwaardigd of boos voelen? Of, misschien nog wel schadelijker, dat ze uitchecken van wat er gebeurt?

De verlaten monumenten en symbolische plekken die ik tegenkwam in Kroatië zullen uiteindelijk verzwolgen worden door de natuur. Maar daarmee verdwijnt het niet uit het collectieve bewustzijn.

Wil je veranderen dan is het belangrijk ook dat te erkennen wat er aan vooraf is gegaan. Ook als dat beladen of pijnlijk is. Of je er nu bij was of niet, het is deel van wie en hoe je bent. Als land, als organisatie, als mens. In plaats van het weg te drukken of te negeren kunnen we beseffen welke lessen het ons geleerd heeft, wat het (soms verborgen) geschenk is dat het ons bracht. Dat is het vertrekpunt van het volgende hoofdstuk.

Bouwen aan een andere toekomst is als omgekeerde archeologie. Je bouwt een laagje op wat er al is, maar dan met de wijsheid en het bewustzijn van nu.