Ik weet niet hoe het u vergaat, maar ik kan helemaal opgaan in de complotten en intriges in het programma Wie Is De Mol. Ik durf best te bekennen dat ik iedere week trouw aan de buis gekluisterd zit, alert op hints, aanwijzingen en listige mol-acties. Het lijkt misschien wat vergezocht, maar wat er gebeurt met de deelnemers van WIDM kan buitengewoon goed vertaald worden naar lessen voor succesvolle implementaties. Maar voor ik daar dieper op in ga, leg ik voor degenen die het programma niet kennen (zeer) beknopt uit waar het over gaat.

Een groep van tien mensen heeft de opdracht zoveel mogelijk geld te verzamelen voor de pot. Dit doen zij door allerhande opdrachten uit te voeren. Een succesvol afgeronde opdracht betekent: geld in de pot. Onder deze tien mensen is echter ook een ‘mol’ (bedrieger) die als opdracht heeft om waar mogelijk te saboteren zodat de pot zo leeg mogelijk blijft. Het is de bedoeling dat de mol dat doet zonder ontmaskerd te worden.

Ieder seizoen gebruiken deelnemers tactieken om zoveel mogelijk geld te verzamelen, zo lang mogelijk in het spel te blijven en informatie over de mol te verzamelen. Laat me de vergelijking toelichten aan de hand van een aantal WIDM-kenmerken.

Succesvolle deelnemers sluiten ‘bondjes’. In WIDM blijken deelnemers er telkens weer baat bij te hebben om vertrouwelijke vriendschappen te sluiten met (een of meer) collega-deelnemers om hun ideeën te spiegelen aan het perspectief van de ander. Ook bij implementaties is het raadzaam bondjes te sluiten. Bondjes met de groepen die geraakt gaan worden door de verandering. Niet alleen om rekening te houden met hun perspectief, maar ook om ze mede verantwoordelijk te maken voor het veranderproces.

Zodra deelnemers last krijgen van tunnelvisie zijn hun dagen geteld. Er komt altijd een moment dat deelnemers zeker denken te weten wie de mol is. Ze sluiten zich daarmee onbewust af van alle signalen die andere inzichten zouden kunnen brengen. Zodra het eliminatiemoment daar is, blijkt dat het geen effectieve strategie is: een rood scherm geeft aan dat de deelnemer in kwestie op de verkeerde speler heeft ingezet en uit het spel ligt.

Een projectteam met tunnelvisie loopt het gevaar iets te ontwikkelen of implementeren dat niet aansluit bij de werkprocessen, cultuur of context van de organisatie. Het is daarom belangrijk om een open blik te houden voor wat er speelt in de omgeving, in alle fasen van het project signalen op te vangen en die op waarde te schatten.

Als het eigenbelang conflicteert met het groepsbelang wordt het spannend. Op verschillende momenten in het spel worden deelnemers uitgedaagd om een afweging te maken tussen het eigenbelang (bijvoorbeeld in de vorm van een vrijstelling) en dat van de groep (geld voor de pot). Hoe nobel het ook is om voor het groepsbelang te gaan, vaak loont het voor de deelnemer om het eigen belang voorop te stellen. Het leidt echter regelmatig tot een omslag in de sfeer binnen de groep of tot een vertrouwensbreuk naar de betreffende kandidaat.

In projecten kan er een moment komen waarop een afweging moet worden gemaakt tussen het projectbelang en een breder organisatiebelang. Het kan voor het resultaat van het project voor de hand liggen om in dat geval het ‘eigenbelang’ voor te laten gaan. Maar vergeet niet eerst een zorgvuldige afweging te maken van de consequenties die dat kan hebben voor het draagvlak of het vertrouwen.

Het achter de hand houden van een joker is een redding in ingewikkelde tijden. Een speler met een joker heeft meer zelfvertrouwen. Alleen al het gevoel dat er in tijden van nood een mogelijkheid is om een joker in te zetten, maakt dat de speler meer ontspannen handelt en daardoor meer ziet en hoort dan spelers zonder joker. De joker voelt als een verzekering bij tegenslag.

Een implementatie kent verschillende soorten jokers. Een degelijk projectplan met duidelijke deliverables. Een stevige en betrokken stuurgroep. Heldere en effectieve communicatie. De kunst is om op het juiste moment de juiste joker in te zetten. Maar met het zelfvertrouwen van een projectteam dat het goede jokers in de rugzak heeft, vangt het op tijd de signalen op over welke joker nodig is.

De échte mol in een project is de angst voor verandering, die in verschillende verschijningsvormen boven kan komen tijdens implementatietrajecten. Een projectteam dat zich doorlopend bewust is van de aanwezigheid van zo’n mol, dat luistert, transparant is, de dialoog open houdt en waar nodig acteert, wint aan het eind van het spel de pot.