We organiseren projecten om vernieuwing te brengen in organisaties. Binnen projecten ontwikkelen of implementeren we dingen die er nog niet zijn en waarvan we verwachten dat ze een probleem oplossen of verbetering brengen. Om dat voor elkaar te krijgen is het nodig om te experimenteren, te innoveren en nieuwe dingen te bedenken. Een projectorganisatie is een mooie biotoop waarbinnen dat mogelijk is.

Toch blijkt het in de praktijk ook in zo’n context nog niet zo simpel om de creativiteit de vrije loop te laten. Zelfs met de rotsvaste intentie om samen met je projectteam iets nieuws te creëren, blijkt het lastig om buiten de gebaande paden te gaan. Die paden blijken vaak zo diep uitgesleten dat we de dingen automatisch blijven doen zoals we ze altijd gedaan hebben. Waar zit toch die knop waarmee we onszelf ‘aan’ kunnen zetten?

Als je hier al een tijdje meeleest dan weet je dat ik een groot voorstander ben van meer luchtigheid, speelsheid en ontspanning in projecten. Ook voor innovatie is het nodig dat je voldoende kunt spelen en experimenteren. Wat ik hier ga vertellen klinkt in eerste instantie tegenstrijdig. Maar in de praktijk is er een belangrijke voorwaarde om creativiteit en losheid in projecten te brengen, en dat is: het vooraf helder hebben van kaders en regels.

Bedding

Laat ik vooropstellen: met kader en regels bedoel ik niet het vooraf alles tot achter de komma vastleggen of het bedenken van structuren die iedereen strak in het gareel houden. Het heeft absoluut niks te maken met klemmende keurslijven, dwingende templates of bureaucratie. Waar het wél mee te maken heeft, is het creëren van de juiste ‘bedding’ waarbinnen je ongehinderd aan de slag kunt.

Bij verstoppertje moet je met je ogen dicht tot tien tellen voor je mag gaan zoeken. Als je bij Monopoly de gevangeniskaart trekt, ga je niet langs start en ontvang je geen 200 euro. Elk kaartspelletje kent een duidelijke set aan spelregels. Dat is nodig, want zonder die regels bestaat er helemaal geen spel. Dan krijg je nooit die gespannen verwachting, dat fanatisme of die opgewonden energie die een spel zo aantrekkelijk maakt. De pionnen of de kaarten hebben dan geen gezamenlijke betekenis en zijn dan niet meer dan lege rekwisieten.

Bij projecten geldt, dat gezamenlijk vastgestelde spelregels vrijheid geven. Je maakt duidelijk wat de randen van het bord zijn, binnen welke kaders je mag opereren. En daarmee creëer je met elkaar een veld dat voor iedereen helder en veilig is, zodat je daarbinnen helemaal los kunt gaan. Omgekeerd wordt onduidelijkheid over het speelveld vaak ervaren als onveilig. Mensen komen dan maar slecht uit de startblokken, uit onzekerheid of uit angst om toch weer teruggefloten te worden.

Er kan pas een spel ontstaan als er regels zijn waarbinnen je je ideeën, inspiratie en energie de vrije loop kunt laten. En zeker als je de randen van het bord en de spelregels met elkaar vaststelt, creëer je samen precies het speelveld dat je nodig hebt voor innovatie.